Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν δαπανήσει δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη των βιομηχανιών γεωργικών προϊόντων και τροφίμων τα τελευταία δύο χρόνια, ύστερα από την προσωρινή χαλάρωση των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, με στόχο να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η ανάλυση του Euractiv με βάσει τα διαθέσιμα και δημοσιευμένα στοιχεία από την ΕΕ σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις που απευθύνονται άμεσα στον αγροδιατροφικό τομέα αποκαλύπτει σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών.
Η Πολωνία προηγείται με σχεδόν 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε δημόσιες επιδοτήσεις για τον αγροδιατροφικό τομέα, ιδίως τον τομέα των σιτηρών, ακολουθούμενη από την Ιταλία (2,3 δισεκατομμύρια ευρώ), τη Γαλλία (1 δισεκατομμύριο ευρώ) και τη Ρουμανία (770 εκατομμύρια ευρώ).Σύμφωνα με το πρώτο καθεστώς που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2022, το Προσωρινό Πλαίσιο Κρίσης (ΠΠΚ) για τις κρατικές ενισχύσεις, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να διαθέσουν έως και 35.000 ευρώ σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην πρωτογενή παραγωγή γεωργικών προϊόντων.Το ανώτατο όριο ενίσχυσης ήταν υψηλότερο για άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των μεταποιητών τροφίμων και των παραγωγών λιπασμάτων.
Οι εν λόγω τομείς λαμβάνουν έως και 400.000 ευρώ σε δημόσιες επιδοτήσεις από άμεσες επιχορηγήσεις, φορολογικές ελαφρύνσεις, πλεονεκτήματα πληρωμών, εγγυήσεις και δάνεια.Τον Μάρτιο του 2023, το αρχικό καθεστώς μετατράπηκε σε Προσωρινό Πλαίσιο για την Κρίση και τη Μετάβαση (TCTF).Η τελευταία τροποποίηση του TCTF τον Νοέμβριο του 2023 αύξησε το ανώτατο όριο σε 280.000 ευρώ ανά γεωργική εκμετάλλευση, 335.000 ευρώ για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της αλιείας και το ανώτατο όριο των 2,25 εκατομμυρίων ευρώ ανά εταιρεία σε άλλους τομείς.
Η αναθεωρημένη έκδοση του καθεστώτος παρέτεινε επίσης τα προσωρινά μέτρα κρατικών ενισχύσεων, μεταξύ άλλων για τη γεωργία και την αλιεία, μέχρι το τέλος Ιουνίου 2024, επικαλούμενη την «αβεβαιότητα» που προκαλείται από τις συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις.Ωστόσο, η σταδιακή κατάργησή τους αναμένεται να καθυστερήσει περαιτέρω, όπως αναφέρεται στα συμπεράσματα της τελευταίας συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες στις 21-22 Μαρτίου, τα οποία υπαινίχθηκαν την παράταση του προσωρινού πλαισίου «για την ελάφρυνση της οικονομικής πίεσης των γεωργών».
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 26 Μαρτίου, ο επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι επιβεβαίωσε ότι η Επιτροπή ετοιμάζει πρόταση για την παράταση του TCTF για άλλη μια φορά, δηλώνοντας ότι η κρατική ενίσχυση είναι «απολύτως απαραίτητη» υπό τις παρούσες «ασυνήθιστες συνθήκες».
«Φυσικά, μακροπρόθεσμα, αυτή δεν είναι καλή λύση, διότι μπορεί να δημιουργήσει ανισότητες στην αγορά», προειδοποίησε.Στα παραπάνω στοιχεία δεν περιλαμβάνονται οι λεγόμενες ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis), μικρά ποσά που θεωρούνται ότι δεν στρεβλώνουν την αγορά και τα οποία οι εθνικές αρχές μπορούν να χορηγούν απευθείας χωρίς να ενημερώνουν την Επιτροπή. Για τη γεωργία και την αλιεία, το όριο για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας έχει αυξηθεί σε 20.000 ευρώ και 30.000 ευρώ ανά επιχείρηση, αντίστοιχα, από την 1η Ιανουαρίου 2024. Για τους άλλους τομείς, το όριο αυτό έχει οριστεί σε 300.000 ευρώ.
Η Πολωνία στην κορυφή της κατάταξης, ακολουθεί η Ιταλία
Η Πολωνία αναδεικνύεται ως ο μεγάλος χορηγός κρατικών ενισχύσεων για τον γεωργικό τομέα, διανέμοντας 4 δισ. ευρώ σε κρατικές επιδοτήσεις στο πλαίσιο της κρίσης.
Το 2023, η Βαρσοβία σχεδόν παρείχε σχεδόν ίσες κρατικές ενισχύσεις, συνολικού ύψους 3 δισ. ευρώ, με το ποσό που διέθεσε για άμεσες ενισχύσεις στους αγρότες στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) να φτάνει περίπου τα 3,6 δισ. ευρώ.
Η ανάλυση του Euractiv αποκαλύπτει επίσης ένα στρατηγικό χρονοδιάγραμμα: τα περισσότερα κονδύλια κρατικών ενισχύσεων για τη γεωργία εγκρίθηκαν πριν από τις βουλευτικές εκλογές της χώρας στις 15 Οκτωβρίου 2023. Πάνω από 2,5 δισ. ευρώ έλαβαν το πράσινο φως της Επιτροπής κατά τους προηγούμενους πέντε μήνες.
Ο Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, του οποίου το κόμμα, Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), χρειαζόταν κρίσιμη υποστήριξη από τους ψηφοφόρους της υπαίθρου για την επανεκλογή του, υπερηφανεύτηκε δημοσίως για τα δισεκατομμύρια ευρώ σε ενισχύσεις προς τους αγρότες που εγκρίθηκαν από την Κομισιόν.Σημαντικό μέρος της πολωνικής ενίσχυσης απευθυνόταν στους παραγωγούς σιτηρών, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη δυσαρέσκεια των αγροτών λόγω της αύξησης των φθηνών εισαγωγών από την Ουκρανία και την πτώση των τιμών των σιτηρών.Εν τω μεταξύ, η Ιταλία, που θεωρείται μια γεωργική δύναμη εντός ΕΕ, διέθεσε 2,3 δισ. ευρώ για τη γεωργία, κυρίως μέσω «καθεστώτων ομπρέλας» που απευθύνονται σε ευρύ φάσμα τομέων, συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Τα περισσότερα από τα καθεστώτα κρατικών ενισχύσεων της έλαβαν την έγκριση της Επιτροπής μεταξύ Απριλίου και Δεκεμβρίου 2022.
Μια διέξοδος από τις διαμαρτυρίες;
Στον απόηχο των διαμαρτυριών των αγροτών, η Ρουμανία εκταμίευσε επίσης μεγάλα ποσά ενισχύσεων στον γεωργικό τομέα, κυρίως προς όφελος των κτηνοτρόφων, των μελισσοκόμων και των καλλιεργητών φρούτων και λαχανικών.
Η Επιτροπή ενέκρινε έξι διαφορετικά ρουμανικά καθεστώτα στήριξης συνολικού ύψους άνω των 526 εκατ. ευρώ τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, μετά το κύμα αναταραχών που ξεκίνησε στις 10 Ιανουαρίου.
Παρομοίως, η Βουλγαρία, μία από τις χώρες που ξοδεύουν τις περισσότερες κρατικές ενισχύσεις για τη γεωργία, πήρε το πράσινο φως τον Μάρτιο για δύο οικονομικά σχήματα που απευθύνονταν σε γεωργούς από διάφορους τομείς, ύψους 170 εκατ. ευρώ.Η χώρα έγινε μάρτυρας πανεθνικών διαδηλώσεων τον Φεβρουάριο, με τους αγρότες και τους παραγωγούς να ζητούν περισσότερες επιδοτήσεις και αποζημιώσεις λόγω των αυξημένων εισαγωγών γεωργικών προϊόντων από την Ουκρανία που τους προκάλεσαν ζημία.
Εν τω μεταξύ, η νέα πολωνική κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του κεντροδεξιού κόμματος του Ντόναλντ Τουσκ, φαίνεται να ακολουθεί μέχρι στιγμής την ίδια πορεία σε αυτό το θέμα με την προηγούμενη κυβέρνηση.Τον Δεκέμβριο μάλιστα του 2023, η Βαρσοβία ζήτησε από την Επιτροπή την άδεια να μοιράσει 230 εκατ. ευρώ στους παραγωγούς αραβοσίτου για να κατευνάσει τους αγρότες και να άρει το μπλόκο στο συνοριακό πέρασμα με την Ουκρανία
Η Γαλλία ευνοεί τα βιολογικά προϊόντα
Ενώ η Γαλλία έχει επίσης χρησιμοποιήσει κονδύλια κρατικών ενισχύσεων για να κατευνάσει τους διαμαρτυρόμενους αγρότες, το έκανε με πιο στοχευμένο τρόπο.Τον Μάρτιο, η Επιτροπή εξουσιοδότησε το Παρίσι να στηρίξει τους βιοκαλλιεργητές με ένα πρόγραμμα άμεσων επιχορηγήσεων ύψους 90 εκατομμυρίων ευρώ.
Τον Ιανουάριο, αντιμέτωπος με την οργή των αγροτών, ο Γάλλος πρωθυπουργός Γκαμπριέλ Ατάλ υποσχέθηκε 50 εκατ. ευρώ για τη στήριξη των βιοκαλλιεργητών λόγω της επιβράδυνσης των πωλήσεων τροφίμων χωρίς χημικά από το 2021.Ο Μαρκ Φεσνό, ο Γάλλος υπουργός Γεωργίας, ανακοίνωσε τον Φεβρουάριο στο Salon International de l’Agriculture, μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις γεωργίας στον κόσμο, ότι το αρχικό ποσό θα αυξηθεί σε 90 εκατομμύρια ευρώ, τονίζοντας ότι «η βιολογική γεωργία είναι ένα θέμα που μας απασχολεί έντονα».Η Γαλλία διέθεσε 95 εκατ. ευρώ για τον βιολογικό τομέα το 2023 στο πλαίσιο του ίδιου προσωρινού πλαισίου της ΕΕ.
πηγή: Euractiv Greece
